Bahasa Malaysia 4

BUKAN SEKADAR BAHASA

Profesor Emeritus Dr. Abdullah Hassan, Fakulti Bahasa, Universiti Pendidikan Sultan Idris

1. Pengenalan

Selama ini, apabila isu kebudayaan kebangsaan dibincangkan, ia dilakukan oleh para sasterawan dan persuratan, khusunya budayawan Melayu. Justeru, bagi melihat perbincangan terdahulu mengenai topik ini, kita ikutilah perbincangan ahli sasterawan dan persuratan, iaitu para cendekiawan Melayu. Walaupun kita jelas dalam membina dasar dan mengatur strategi bagi membangunkan ekonomi, pendidikan, pertanian, kesihatan, dll. tetapi kita tidak sebegitu konkrit apabila membina dasar untuk kebudayaan kebangsaan. Sekalipun dasar dapat diungkapkan tetapi pelaksanaannya masih jauh daripada memuaskan. Malah dasar dan stategi kebudayaan kebangsaan adalah uasaha yang tidak kunjung selesai (Taib Osman, 1988). Ia adalah pelaburan jangka panjang sesebuah bangsa. Kita lihat secara ringkas perkembangan Dasar Kebudayaan Kebangsaan kita.



a. Perlembagaan Malaysia

Perlembaan Malaysia menjamin hak asasi setiap kaum. Artikel 3 melindungi kebebasan semua kaum beragama, walaupun agama Islam adalah agama rasmi negara. Artikle 152 menjamin hak setiap kaum menggunakan bahasanya sendiri walaupun bahasa Melayu adalah Bahasa Kebangsaan dan Bahasa Rasmi negara. Ini adalah dua unsur penting dalam kebudayaan yang sering diungkit oleh kaum lain dalam menolak Dasar Kebudayaan Kebangsaan.



b. Malayan Writers’ Conference 16-18 Mac 1962

Seawal 1962 lagi, isu kebudayaan kebangsaan dan sastera kebangsaan dibincangkan oleh para sasterawan dan cendekiawan dalam Malayan Writers’ Conference (Persidangan Penulis Malaya dan Singapura) ditaja oleh Dewan Bahasa dan Kebudayaan Singapura, dan diadakan di Singapura pada 16-18 Mac 1962. Prosiding persidangan itu diterbitkan dalam bahasa Inggeris oleh badan yang sama. Berikut diturunkan beberapa catatan utama. Menteri Kebudayaan Singapura, Rajaratnam berkata “A truly Malayan literature will emerge when writers express themselves through a language that is spoken and understood by all the communities. A common medium of expression will automatically create a Malayan literature .... It is only when the non-Malays begin to write in the national language, will Malay cease to be a medium for communal literature and become the vehicle for a Malayan literature.” Ini disuarakan dengan lantang oleh kelompok penulis dalam bahasa Melayu. Bagaimanapun, kelompok bahasa Inggeris mengatakan sasatera Malaya (1) ditulis oleh orang-orang yang lahir dan dibesarkan di Malaya menulis mengenai topik-topik Malaya dengan tidak mengira apa bahasa yang digunakan; (2) yang ditulis dalam bahasa kebangsaan, dan (3) yang ditulis oleh sesiapa sahaja mengenai Malaya. Kelompok bahasa Cina dan Tamil mengelak daripada membincang dan membuat kesimpulan mengenai bentuk sastera Malaya.

Situasi begini berterusan di Malaysia sehinggalah 1971. Ketiadaan dasar bagi menentukan objektif kebudayaan negara menyebabkan aspek ini diabaikan. Tiada langkah-langkah konkrit diambil bagi mewujudkan Dasar Kebudayaan Kebangsaan. Iklim positif dan neutral yang dizahirkan oleh Persidangan Penulis Malaya di Singapura pada tahun 1962 itu tidak dimanfaatkan. Perkembangan kebudayaan kebangsaan itu tidak mendapat perhatian sehingga selepas Mei 69.



c. Pindaan Perlembagaan 23 Februari 1971

Perdana Menteri Malaysia, Y.A.B. Tun Abdul Razak Hussein membuat ucapan penting menyangkut isu bahasa kebangsaan dan kebudayaan kebangsaan. Tindakan positif diperlukan bagi memperbaik keadaan selepas 13 Mei 1969. Beliau membuat beberapa penegasan yang sudah mula dilupakan pada masa itu, khususnya “kontrak sosial” di antara kaum bagi mencapai kemerdekaan. Beliau menyatakan “kontrak sosial” yang dibuat, “It is hardly necessary for me in this House to expound upon the careful and balanced character of the Constitution which was so painstakingly negotiated and agreed upon by the major races in Malaysia before we attained independence. .... The basic provision relating to the acquisition of citizenship represented a fair and balanced compromise. The same careful and balanced approach runs through the other provisions of the Constitution protecting the legitimate rights of all races in Malaysia. ... The provision of Bahasa Malaysia as the sole official and National Language is balanced by the guarantee for the use of the languages of other races other than for official purposes.” ... “Pengertian perkataan “tujuan-tujuan rasmi” atau “official purposes” dalam Artikel itu ... bermakna .. sebarang tujuan Kerajaan, sama ada Kerajaan Persekutuan atau Negeri, termasuklah mana-mana tujuan untuk pihak berkuasa awam.”



d. Kongres Kebudayaan Kebangsaan 16-20 Ogos 1971

Kongres ini dibuka oleh Y.A.B. Tun Abdul Razak Hussein, Perdana Menteri Malaysia, berlangsung di Universiti Malaya. Selama empat hari, sebanyak 52 kertas kerja dibentang dan dibincang. Kongres telah menetapkan tiga unsur penting menjadi Dasar Kebudayaan Kebangsaan, iaitu:

Kebudayaan Kebangsaan Malaysia haruslah berasaskan kebudayaan asli rakyat rantau ini.

Unsur-unsur kebudayaan lain yang sesuai dan wajar boleh diterima menjadi unsur kebudayaan kebangsaan.

Islam menjadi unsur yang penting dalam pembentukan kebudayaan kebangsaan itu.

Dasar Kebudayaan Kebangsaan adalah perlu bagi negara Malaysia yang sedang membangun dan mempunyai penduduk berbilang kaum, bahasa, budaya dan agama. Dasar ini dapat menjadi garis panduan membentuk satu bangsa yang bersatu serta mempunyai identiti negara. Kebudayaan yang dipupuk dapat mencirikan keperibadian kebangsaan Malaysia.

e. Joint Memorandum on National Culture Submitted to the Ministry of Culture, Youth and Sports by the Major Chinese Organisations in Malaysia, 1983.

Lima belas buah organisasi China menghantar memorandum kepada Menteri Kebudayaan, Belia dan Sukan pada 27 Mac 1983. Badan-badan itu ialah: The Selangor Chinese Assembly Hall, Penang Chinese Town Hall, The Perak Chinese Association, The Federation of Chinese Association (Johor), Terengganu Chinese Assembly Hall, Kelantan Chinese Assembly Hall, Negeri Sembelin Chinese Assembly Hall, The Federation of Chinese Associations (Sarawak), United Chinese School Committees, Association of Malaysia, United Chinese School Teachers’ Association of Malaysia, Pahang Chinese Chamber of Commerce, Malacca Chinese Chamber of Commerce, Kedah Chinese Chamber of Commerce, Perlis Chinese Chamber of Commerce, dan Sabah United Chinese Chamber of Commerce. Dalam dokumen setebal 321 halaman ini, ketiga-tiga asas Dasar Kebudayaan Kebangsaan ditentang sepenuhnya. Dokumen ini terlalu panjang bagi dibicarakan. Hanya butir penting diturunkan. Mereka berkata, “we oppose the present policies on national culture, language and education, and the the three principles used .. to mould the national culture.” Mereka menentang kerana:

Proses membentuk asas kebudayaan kebangsaan daripada satu kaum sahaja melanggar hak kaum lain,

Apabila kepentingan Islam ditekankan maka peranan budaya dan agama lain dinafikan,

Menunjukkan dasar yang tertutup berpusat kepada Melayu sahaja dan tidak liberal,

Menafikan sistem nilai yang bertindih antara budaya,

Bercanggah dengan hakikat Rukunegara yang menghormati kebudayaan semua kaum,

Memaksa melalui sistem pentadbiran dan ini tidak dapat diterima oleh bukan Melayu,

Membahagikan kebudayaan kepada kaum sebagai peribumi, pendatang dll akan menjadi punca diskriminasi,

Sesetengah chauvisnist Melayu berfikir bahawa semua kaum hanya boleh diintegrasi melalui satu bahasa dan satu budaya sahaja. dll.

Bagi mereka kebudayaan kebangsaan dapat dibangunkan melalui:

Usur seni daripada kebudayaan semua kaum menjadi asas kebudayaan kebangsaan,

Panduan membebina suatu peranggu nilai kebudayaan yang sama ialah sains, demokrasi, pemerintahan undang-undang dan patriotisme,

Nilai kebudayaan bersama itu diungkapkan menurut kerangka pelbagai kaum,

Proses membina kebudayaan kebangsaan mestilah mematuhi prinsip kesamaan bagi semua kumpulan etnik, dan melalui perundingan yang demokratis. dll.

Justeru itu, mereka berkata, kami menuntut supaya:

Kerajaan menghormati hak setiap kaum, kebudayaan, agama, dan bahasa yang dimaktubkan dalam Perlembagaan,

Kerajaan memansuhkan semua undang-undang yang tidak menyokong pertumbuhan mana-mana budaya, bahasa dan pendidikan kaum tertentu,

Kerajaan membantu sekolah China dan juga Jabatan Pengajian China di universiti,

Kerajaan adil dalam menjalankan aktiviti kebudayaan dan tidak memihak kepada mana-mana kelompok,

Kerajaan tidak melebihkan mempromosi kebudayaan Melayu sebagai kebudayaan kebangsaan sehingga boleh memangsai kebudayaan lain,

Hari Ini dalam Sejarah mesti juga memuatkan tokoh bukan Melayu,

Ciri pelbagai kaum mesti ditunjukkan dalam membentuk citra kebangsaan,

Nama bangunan dan tempat juga juga mesti pelbagai kaum,

Kerajaan juga hendaklah mempromosi interaksi kebudayaan pelbagai kaum, dll.



f. Memorandum on National Culture Submitted by the 10 Major Indian Associations of Malaysia to the Ministry of Culture, Youth and Sports, April 1984.

Sepuluh persatuan India juga membantah. Mereka ialah: Pergabungan Tamil Malaysia, Persatuan Dravidian Malaysia, Majlis Kelab Bell Belia Tamil, Majlis Belia Hindu Malaysia, Persatuan Penulis-Penulis Tamil Malaysia, Kesatuan Kebangsaan Sekolah Tamil Malaysia, Malaysia Hindu Sanga, Persatuan Kesenian Tamil Malaysia, Persatuan Kesusasteraan Tamil, dan Persatuan Artis-Artis Tamil Malaysia. Memorandum kaum India menolak asas kebudayaan kebangsaan kerana:

Malay-Islamic culture approach to the ‘formation’ of National Culture cannot be accepted by us,

The attempt to define National Culture on the basis of proceedings of the National Culture Congress of 1971 completely negates the historical understanding on culture reached by the different communities,

National Culture must be defined in terms of a set of common values, norms and beliefs found in cultures of the various communities in Malaysia, combined with positive elements from other cultures. It cannot be equated solely with Malay or Islamic culture,

Neither can Malay culture form the basis of national Culture,



g. Suqiu (Jawatankuasa Menuntut) 1999

Gabungan Persatuan Cina yang menuntut masih terus menuntut dengan secara teratur. Apabila sahaja iklim politik kelihatan memihak kepada mereka, iaitu semasa Melayu nampaknya berpecah, maka mereka akan membuat tuntutan demi tuntutan. Suqiu membuat 89 tuntutan, yang melibatkan bahasa, kebudayaan, agama, dan lain-lain. Kebanyakannya yang telah tersenarai dalam Joint Memorandum on National Culture Submitted to the Ministry of Culture, Youth and Sports by the Major Chinese Organisations in Malaysia, 1983. Cuma tuntutan pada kali ini diiringi dengan ugutan menarik balik sokongan politik dan menyokong parti pembangkang. Y.A.B Dr. Mahathir Mohamad, menolak dengan menyatakan yang semuanya bercanggah dengan “kontrak sosial” yang menjadi landasan yang membolehkan Perlembagaan Malaysia dibentuk.



2. Apalah ada pada Bahasa?

Bahasa Melayu adalah satu daripada tiga unsur yang dijadikan asas Dasar Kebudayaan Negara. Apalah ada pada bahasa? Banyak. Dan bahasa itu adalah paling menentukan keperibadian bangsa.

a. Tuntutan Bukan Melayu

Dengan tentangan dan tuntutan yang tidak putus-putus daripada kaum-kaum lain sebagai rakyat Malaysia, isu Dasar Kebudayaan Kebangsaan ini bukan hanya sekadar dapatkah bahasa Melayu, dan kebudayaan Melayu Islam menjadi asas Dasar Kebudayaan Kebangsaan. Isu ini lebih besar daripada sekadar agama, bahasa, dan bangsa yang dicabar. Apa yang jelas ialah, masyarakat Melayu mesti sepakat dan menerima hakikat yang kita perlu bergerak dan meneruskan kelangsungan Melayu dalam satu sistem yang adaptif supaya dapat berinteraksi dengan persekitarannya bagi mempastikan survival kita. Dalam penyesuaian ini bukan tiada sempadannya, oleh itu kita perlu sentiasa mengingati “kontrak sosial” yang menjadi asas Perlembagaan kita.

b. Bahaya dari Pemikir Melayu Liberal

Yang lebih membahayakan kita ialah keliberalan berfikir yang menerima demokrasi itu sebagai kebebasan tanpa sempadan, hatta mengingkari ‘kontrak sosial’ yang menjadi asas pembentukan Perlembagaan yang kita jadikan kerangka membina Malaysia. Musnahkan ‘kontrak sosial’ ini, musnahlah Perlembagaan, dan musnahlah Malaysia. Oleh sebab fitrah manusia begitu, mudah percaya pada apa yang ada daya tarikan intelektual. Atas asas berfikir secara intelektual sejagat, sudah ada pula Melayu yang mula termakan dengan tunutan-tuntutan ini. Nampaknya memang tiada apa salahnya kita berkata “menerima sastera dalam bahasa lain sebagai sebahagian daripada Sastera Malaysia.” Apabila diwarwarkan pula melalui media awam, apa yang kita ungkapkan sebagai “main-main” pun akan menjadi sumber kebenaran dan kekuatan bagi yang mencari alasan lagi bagi membuat tuntutan bagi memusnahkan ‘kontrak sosial’ bersama. Hubaya-hubaya agar kita tidak menjadi alat yang memusnahkan hasrat bangsa sendiri.

c. Himpunan Memori Bangsa

Bahasa Melayu yang kita gunakan sama ada sebagai bahasa harian mahupun sebagai bahasa pendidikan, adalah wahana bagi membina ‘himpunan memori’ kita sebagai orang Melayu Malaysia. Himpunan memori itu ialah himpunan seluruh konsep-konsep, nilai-nilai, norma-norma, nama-nama, proses-proses, pengalaman-pengalaman, yang membentuk jati diri kita sebagai satu bangsa. Apabila kita menggunakan sebuah bahasa lain sebagai bahasa kita, maka himpunan memori kita juga akan berubah. Kita tidak lagi akan menjadi orang Melayu Malaysia.

Apabila kita menggunakan sebuah bahasa lain, konsep yang kita cetuskan menjadi berlainan, walaupun bagi benda yang sama. Sebagai contoh, dalam bahasa Bhutan, komputer ialah “logrig” yang membawa makna “mesin yang dikendalikan oleh tenaga elektrik.” Dalam sebuah bahasa Afrika Timur komputer ialah “mobusha” iaitu “mesin yang tidak membuat salah.”



Malah behavior kita juga boleh diubah kerana bahasa yang digunakan. Contoh yang sering berlaku di kalangan masyarakat kelas menengah Melayu yang saya kaji mendapati fenomena ini berleluasa. Kelas menengah Melayu sering menggunakan bahasa Inggeris di rumah mendapati anak-anak mereka sering mencabar mereka, iaitu menjadi derhaka, dalam bahasa Inggeris. Ungkapan seperti “What kind of father are you?” “I will report you to the authority for child abuse,” “Mother! who ask you to enter my room, dont you know how to knock?” Yang paling menyayat saya dapati dalam himpunan pemerhatian saya ialah “I hope you will burn in hell!” yang dikeluarkan oleh seorang anak lelaki kepada bapanya. Ungkapan begini tidak zahir dalam bahasa Melayu. Ada anak melawan dalam golongan rendah masyarakat, tetapi tidak dengan ungkapan “Apa jenis bapa kamu ini?” atau “Engkau pergi mampus dalam neraka jahanam!” Isteri yang dwibahasa juga apabila mahu melawan suami berucap dalam bahasa Inggeris, tidak Melayu.



Dalam sebuah contoh lain, seorang eksekutif Melayu mengadakan doa tahlil untuk arwah ibunya. Apabila ditanya oleh Tuan Imam, apa nama ibu, beliau menjawab “Zubaidah.” Binti apa? “Othman” katanya!! Bukan, nama ibu kata Tuan Imam. Sahihlah, oleh sebab sentiasa sibuk dan bercakap pun sentiasa dalam bahasa Inggeris sahaja, maka memori tahlil tidak tercipta dalam benaknya. Beliau pun belum pernah mengadakan doa tahlil, maka memori itu tidak masuk ke dalam benaknya. Bagi yang ada memori itu, kita tahu untuk tahlil sesiapa pun dibintikan kepada ibunya.



Apabila golongan menengah Melayu membuang bahasa Melayu sebagai bahasa ibunda bagi anak-anak mereka, dan menggantikannya dengan bahasa Ingeris, maka bahasa Inggerislah yang duduk di benak anak-anak Melayu itu. Apabila elit Melayu menggunakan bahasa Inggeris sebagai bahasa benak mereka, maka berdasarkan hipotesis Sapir-Whorf, mereka akan memahami alam ini dengan acuan Inggeris, dan bukan dengan acuan Melayu lagi. Berdasarkan hipotesis Malik Bennabi pula, anak-anak itu akan mewarisi idea-idea induk yang terkandung di dalam bahasa Inggeris, bukan idea-idea induk yang terkandung di dalam bahasa Melayu lagi. Oleh kerana bahasa Melayu telah menyerap idea-idea induk Islam, dan oleh kerana bahasa Inggeris belum menyerap idea-idea induk Islam, maka pengambilan bahasa Inggeris menjadi bahasa ibunda membawa implikasi yang serius. Sebagai contoh, gejala anak-anak yang "menjawab" ibu bapa bukanlah suatu hal yang tidak ada kaitannya dengan bahasa ekspresif. Konsep-konsep seperti "derhaka" dan "syurga itu di bawah tapak kaki ibu" hanya terkandung dalam bahasa-bahasa yang sudah menyerap idea-idea induk dalam Islam, seperti Bahasa Melayu. Penggunaan bahasa Inggeris tidak memberi peluang kepada kemasukan konsep-konsep itu ke dalam benak individu-individu yang telah membuang bahasa Melayu sebagai bahasa ibundanya. Nilai-nilai yang terkandung di dalam sastera Melayu seperti dalam cerita-serita Si Tanggang, Malim Kundang, Batu Belah Batu Bertangkup, Siti Zubaidah juga tidak ada kesempatan untuk masuk ke benak mereka. Tempatnya akan diganti oleh cerita-cerita seperti Little Red Riding Hood, Cinderella, Pinochio, Snow White, Rapunzel, Goldilock dan lain-lain. Hero mereka bukan Hang Tuah dan rakan-rakannya tetapi Robin Hood dan King Arthur And The Knights Of The Round Table.



Maka itulah sebabnya kita mempertahan bahasa Melayu sebagai asas Dasar Kebudayaan Kebangsaan. Membenarkan bahasa lain diterima sebagai wahana Kebudayaan Kebangsaan akan menusnahkan himpunan memori kita, memusnahkan jati diri kita yang dipertahankan dalam Perlembagaan kita.



Atas alasan yang sama kita boleh dituduh pula apakah kita tidak menzalimi bahasa dan kebudayaan lain. Tidakkah kita menghalang atau memusnahkan himpunan memori kaum lain yang diminta menggunakan bahasa Melayu untuk tujuan rasmi. Tidak, sama sekali tidak. Hal Kebudayaan Kebangsaan adalah hal rasmi. Dalam “kontrak sosial” kita, hak asasi setiap kaum dijamin dan dipelihara. Tiada siapa yang dihalang daripada menggunakan, mengajar dan meneruskan bahasa sendiri, asalkan bukan untuk tujuan rasmi, sebagai yang dijelaskan oleh Tun Abdul Razak di Parlimen pada 23 Februari 1971.



d. Pentingnya Membina Sistem Pemanglian dari Masa ke Masa

Apabila membuat tuntutan hak asasi bagi orang Melayu, di buminya sendiri, sebagai yang sudah dipersetujui dalam kontrak sosial antara kaum, kita dilabel sebagai Malay-centered, kita dicap sebagai Malay chauvinist, kita dipanggil kaum yang tidak peka pada kepentingan kaum lain, kita dituduh mendeskriminasi puak lain. Sudah sampai masanya kita tidak emosi dengan label-label ini, sudah sampai masanya kita tidak gentar dengan taktik menakut-nakutkan ini. Sudah tiba masanya kita membuat strategi bagi melaksanakan apa yang kita fikirkan betul. Sudah ada pihak yang mula termakan dengan hujah-hujah Cina dan India kenapa mesti dibuat secara demokratis segalanya. Ini boleh memakan diri sendiri.



Oleh sebab itu kita perlu menginagtkan semula orang Melayu tentang siapa dirinya, dan apa haknya. Inilah yang dikatakan pemanglian semula. Bina selalu sistem penagkisan yang diperlukan. Agar cendekiawan Melayu tidak mudah termakan dengan alasan liberal yang digunakan oleh kaum lain yang mengatakan hak asasi mereka tercabar. Di samping kita mengajar generasi baru akan hak asasi mereka, dan perjuangan menegakkan Dasar Kebudayaan Kebangsaan.



3. Apa yang Kita Perjuangkan?



Ada beberapa perkara yang perlu kita lakukan.



a. Kontrak Sosial

Kita akan terus mempertahan “kontrak sosial” kita. Walaupun perkara penting ini sudah dimaktubkan dalam Perlembagaan Malaysia, dan sudahpun dijelaskan apa rasionalnya, tetapi masih mahu ditagih. Oleh yang demikian, adalah menjadi tugas kita mengingatkan kembali perihal “kontrak sosial” yang mengimbangi hak masing-masing kaum, dan kepentingan bahasa Melayu seperti yang dijelaskan oleh Tun Abdul Razak Hussein itu tidak diketepikan. Kita tidak perlu mudah terbeli dengan alasan oleh kerana demokrasi maka semua orang mempunyai hak yang sama. Malaysia bukan sebuah negara yang kosong sebelum kedatangan mereka maka semua orang sama taraf.



b. Dasar Media Yang Terbuka

Apa yang lebih menggugat Melayu pada hari ini, bukanlah sekadar pekara-perkara yang tertulis. Tetapi, ialah juga apa yang tidak tertulis. Misalnya, oleh sebab tidak ada sebarang undang-undang dalam media massa, maka akhbar dan media hiburan China dan Inggeris, maka ini digunakan seluas-luasnya sehingga sekarang media akhbar dan hiburan Cina dan Inggeris menduduki tempat yang amat dominan dalam dunia media Malaysia. Akhbar yang mempunyai edaran terbesar bukanlah akhbar Melayu atau Inggeris tetapi akhbar Cina. Rancangan televisyen yang paling dominan di antara rancangan hiburan televisyen bukanlah rancangan Melayu dan Inggeris, tetapi Cina.

Oleh sebab dasar yang terbuka, media Cina menyelubungi hidup kita sehari-hari. Di samping menentang mereka tidak henti-henti membawa unsur budaya mereka masuk tanpa halangan. Setiap minggu ada kontena yang membawa filem dan video dari Hong Kong dan Taiwan masuk ke Malaysia. Malah pengarah drama dan filem Hong Kong telah mula mempengaruhi pengeluaran filem dan video kita.



c. Kepustakaan dalam Bahasa Melayu

Tun Abdul Razak Hussein mengingatkan kita bahawa kebudayaan sebuah bangsa itu juga bergantung kepada himpunan ilmu dalam bahasanya, iaitu kepustakaan dalam bahasanya. Kita akan terus berjuang membina kepustakaan dalam bahasa Melayu. Tinggi rendahnya tahap kebudayaan sesebuah bangsa bergantung kepada kepustakaan yang diwujudkan dalam bahasa bangsa itu. Apabila kita melihat bangsa-bangsa yang agung, dalam bahasanya terhimpun suatu kepustakaan yang besar.



d. Barisan Memperjuangkan Dasar Kebudayaan Kebangsaan

Perjuangan menentang Dasar Kebudayaan Kebangsaan nampaknya bertenaga kerana mereka dibawa dan disokong oleh badan-badan Cina dan India yang bersatu. Kita akan memperjuang Dasar Kebudayaan Kebangsaan ini secara bersatu. Persatuan penulis, persatuan kebudayaan, cendekiawan perlu bersatu bagi memperjuang hak kita.



Kita akan menghadapi cabaran. Umpamanya, kita dipanggil chauvinist apabila berjuang. Tetapi mereka tidak pula menganggap diri mereka chauvinist. Ini tidak menjadi soal. Yang penting kita berjuang bagi menegakkan Dasar Kebudayaan Kebangsaan atas prinsip dan kepercayaan kita.



4. Kesimpulan



Dasar Kebudayaan Kebangsaan yang diasaskan pada budaya setempat, bahasa Melayu dan agama Islam adalah wajar. Itu hak kita yang dijamin dalam “kontrak sosial.” Apabila ini dibantah, maka maruah kita sebagai peribumi juga dinafikan.